Οι «ΙΕΡΟΙ ΘΗΣΑΥΡΟΙ», η εξαιρετική συλλογή κειμηλίων της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροιας, Ναούσης και Καμπανίας γίνεται αφετηρία μιας ουσιαστικής περιήγησης στα βασικά συστατικά στοιχεία της χριστιανικής πίστης, παρουσιάζοντας συγχρόνως την ιδιαίτερη σημασία, τον πλούτο και την διαχρονική ακτινοβολία του κτήτορός της. Έτσι, το Παύλειο Κειμηλιαρχείο της Ιεράς Μονής Δοβρά αναδεικνύεται σε έναν σημαντικό και ενδιαφέροντα πόλο με διακριτό ρόλο στο εντυπωσιακό δίκτυο πολιτισμού που συνιστά το λαμπρό μουσειακό και μνημειακό απόθεμα της Ημαθίας και της Μακεδονίας γενικότερα.

Για την δημιουργία της απαραίτητης συγκέντρωσης ο εκθεσιακός χώρος ενοποιείται και απομονώνεται από το εξωτερικό περιβάλλον, ο υποβλητικός φωτισμός υπογραμμίζει και εντείνει την κατανυκτική ατμόσφαιρα, ενώ το αφηγηματικό σενάριο αναπτύσσεται στον χώρο μέσα από την αλληλουχία των ενοτήτων μιας προδιαγεγραμμένης πορείας.

Ενότητα Α: «Ἐγώ εἰμι τò φως του κόσμου», Ο Χριστός, κέντρο της χριστιανικής πίστης - ο Ποιμενάρχης «εἰς τύπον Χριστου»

Κορυφαίο έκθεμα εδώ είναι μια εκπληκτικής τέχνης αμφιπρόσωπη παλαιολόγεια εικόνα του Χριστού. Αυστηρός, γαλήνιος και απόκοσμος ο Σωτήρας, το Φως του Κόσμου, δεσπόζει στον χώρο, κέντρο και σημείο αναφοράς της χριστιανικής πίστης. Απέναντί του εμφανίζεται το σχήμα του Πατριάρχη: άμφια, ιερατική μίτρα και βακτηρία, ο ποιμένας των πιστών είναι ο φορέας της θείας εξουσίας επί γης. Η ενότητα ορίζεται και συμπληρώνεται από το εξαιρετικό παλαιολόγειο επιστύλιο με το Δωδεκάορτο και τα πάθη του Χριστού, αλλά και με την αντίστοιχης εποχής και τέχνης εικόνα της Παναγίας.

Ενότητα Β: Ο Υιός του Θεού, Υιός του ανθρώπου

Η άλλη όψη της εικόνας του Παντοκράτορος εισάγει στην επόμενη ενότητα που είναι αφιερωμένη στον ενσαρκωμένο Λόγο. Στο κέντρο, στην οικεία θέση του προσκυνήματος, δεσπόζει ο Επιτάφιος, το νεκρό σώμα του Υιού του Θεού που έγινε Υιός του ανθρώπου, πλαισιωμένο από τους επίγειους συγγενείς του, την Παναγία Μητέρα, γλυκοφιλούσα και βρεφοκρατούσα, και τον Βαπτιστή Πρόδρομο.

Ενότητα Γ: Ο Λόγος του Θεού

Το θέμα εδώ είναι ο Λόγος του Θεού που έγινε βιβλίο ευαγγελισμού για τους ανθρώπους. Η αρχή του Κατά Ιωάννην Ευαγγελίου «Ἐν ἀρχῇ ἦν ὁ Λόγος, καὶ ὁ Λόγος ἦν πρὸς τὸν Θεόν, καὶ Θεός ἦν ὁ Λόγος» δεσπόζει πλαισιωμένη από την εικόνα του Παντοκράτορα με το ανοιχτό ευαγγέλιο στο χέρι και την εικόνα του Ευαγγελιστή να υπαγορεύει στον διάκονο Πρόχορο τον θείο Λόγο. Ένα τμήμα βυζαντινού πολυελαίου, ίσως από την Παλιά Μητρόπολη της Βέροιας, εικονοποιεί την έννοια του θείου Φωτός. Ιερά Ευαγγέλια και ευαγγελιστάρια αποτυπώνουν το άγγελμα της Σωτηρίας.

Ενότητα Δ: Ο βίος του Χριστού

Εικόνες εξιστορούν την ζωή της Παναγίας, την επίγεια ζωή και τα πάθη του Χριστού, ενώ η Πεντηκοστή προοιωνίζεται τον θρίαμβο του Χριστιανισμού και οι Αρχάγγελοι φανερώνουν την Ουράνια Βασιλεία. Από εδώ με έναν βυζαντινό σταυρό και τα εξαπτέρυγα ξεκινά η άχρονη λιτανεία των πιστών.

Ενότητα Ε: Άνθρωποι αγιωθέντες

Οι εικόνες ανθρώπων που αγίασαν χάρη στα έργα τους, Πατέρων της Εκκλησίας, των ισαποστόλων Κωνσταντίνου και Ελένης, γυναικών και αντρών μαρτύρων της πίστης, γεμίζουν τους τοίχους, ενώ στο κέντρο, σεβάσμιο και επιβλητικό, αναδύεται ολόρθο μέσα από τα άμφιά του το σχήμα ενός από τους πιο πρόσφατους αγίους της Ορθοδοξίας, του ιδιαίτερα δημοφιλούς μεταξύ των πιστών Αγίου Νεκταρίου.

Ενότητα ΣΤ: Ο χριστιανικός ναός – επί του σώματος Χριστού, τόπος της Θείας Κοινωνίας

Με τον χορό των Αγίων ο επισκέπτης εισέρχεται στο «ναό», όπου τοιχογραφίες από μια βεροιώτικη εκκλησία που δεν υπάρχει πια και το επιστύλιο του τέμπλου με τις εικόνες των δώδεκα Αποστόλων ανακαλούν οικείες παραστάσεις. Στο κέντρο και πάλι ο Επιτάφιος σε θέση προσκυνήματος. Το «ξένον σώμα» του νεκρού Θεού, θεμέλιο της πίστης. Στο τέλος της πορείας η αγία Τράπεζα, στρωμένη με το αντιμήνσιον, με όλα τα ιερά σκεύη έτοιμα για την Μετουσίωση, το κορυφαίο μυστήριο της Χριστιανικής πίστης. Εδώ το ταξίδι στη Μεταφυσική του Χριστιανισμού τελειώνει.

Ενότητα Ζ: Ακμή, ακτινοβολία και σχέσεις της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας και Ναούσης στα χρόνια της Οθωμανικής αυτοκρατορίας

Η ιστορία της Ιεράς Μητροπόλεως και η άγνωστη και απροσδόκητη για το ευρύ κοινό ακτινοβολία της από τον 15ο μέχρι τον 20ό αιώνα αποτυπώνεται στα πολύτιμα ιερά σκεύη από τις παραδουνάβιες ηγεμονίες, στα χρυσοποίκιλτα άμφια, τα κεντημένα στην Βιέννη και την Κωνσταντινούπολη, αλλά και στις σπάνιες λαϊκότροπες εικόνες των χατζήδων από την Ιερουσαλήμ και τα «πολυδαίδαλα» ξυλόγλυπτα από τις εκκλησίες που χάθηκαν.

Ενότητα Η: Άγιος Αντώνιος, ο Βεροιεύς

Ένας διακριτός χώρος είναι αφιερωμένος στις εικόνες από την εκκλησία του πολιούχου της Βέροιας Αγίου Αντωνίου, ζωγραφισμένες από τον αγιογράφο Χ. Ματθαίου στην χαρακτηριστική ιδεαλιστική τεχνοτροπία των αρχών του 20ού αιώνα.

Ενότητα Θ: Ιερά άμφια, αποκρυπτογραφώντας το νόημα

Η ιερατική στολή του Μητροπολίτη, αναλυμένη στα συστατικά της μέρη, ώστε να είναι δυνατή η παρακολούθηση της ιδιαίτερης λειτουργίας και των συμβολισμών τους, και μια πλούσια συλλογή χαρακτηριστικών εγκολπίων ολοκληρώνουν την έκθεση.

Αγγελική Κοτταρίδη